SEJARAH AWAL NEGERI SABAH DARI ZAMAN PENDUDUKAN JEPUN HINGGA PEMBENTUKAN MALAYSIA.

 

Peta menunjukkan tarikh  dan tempat serangan Jepun ke atas negeri Sabah serta The Death March atau Kawad Maut tahanan Jepun ke Sandakan.

Kedatangan Jepun ke Sabah 

Sejarah moden Sabah banyak dipengaruhi oleh peristiwa penting pada abad ke-20, khususnya semasa Perang Dunia Kedua, penjajahan semula oleh British, dan akhirnya pembentukan Malaysia pada tahun 1963. Kedatangan Jepun pada tahun 1941 telah merubah landskap politik, ekonomi, dan sosial di Sabah. Peralihan kuasa selepas perang membuka jalan kepada kemerdekaan Sabah melalui penyertaan dalam Persekutuan Malaysia.

Pendudukan Jepun di Sabah (1941–1945)

Gambar menunjukkan tentera British menyerah kalah kepada Jepun. Sumber : The Times

Kedatangan tentera Jepun ke Sabah bermula pada Disember 1941 apabila mereka menyerang Tanah Melayu dan Borneo Utara. Pada 1 Januari 1942, Jesselton (kini Kota Kinabalu) serta Sandakan jatuh ke tangan Jepun, dan seterusnya seluruh Sabah berada di bawah kawalan mereka (Tregonning, 1965).

Pendudukan Jepun membawa penderitaan besar kepada rakyat Sabah. Ekonomi negeri ini dieksploitasi dengan hasil bumi seperti getah, balak, dan minyak digunakan sepenuhnya untuk kepentingan perang Jepun (Comber, 2008). Rakyat dipaksa bekerja keras, dikenakan cukai yang tinggi, dan berdepan dengan kekurangan makanan. Salah satu tragedi paling dikenang ialah Perarakan Maut Sandakan (Sandakan Death March) pada tahun 1945, apabila lebih 2,400 tawanan perang dipaksa berjalan kaki sejauh 260 km dari Sandakan ke Ranau. Hanya enam orang yang terselamat (Sabah Museum Journal, 2002).

Tamatnya Pendudukan Jepun (1945)

Gambar menunjukkan Lieutenant General Masao Baba, commander of the 37th Japanese Army, secara rasmi menyerah diri kepada Major General George Wootten, Australian 9th Division, di Labuan

Kekalahan Jepun selepas pengeboman Hiroshima dan Nagasaki pada 15 Ogos 1945 membawa kepada tamatnya pendudukan mereka di Sabah. Pada 10 September 1945, tentera Jepun di Borneo Utara menyerah diri kepada Tentera Australia di Labuan (Tregonning, 1965). Sabah kemudian berada di bawah pentadbiran tentera Australia sebelum diserahkan kembali kepada pihak British.

Sabah sebagai Koloni Mahkota British (1946–1963)

Bendera dan Jata yang menunjukkan Sabah diletak sebagai Koloni Mahkota British.

Selepas perang, keadaan Sabah amat daif. Infrastruktur musnah teruk akibat pengeboman, ekonomi lumpuh, dan ramai rakyat hidup dalam kemiskinan. Oleh kerana Syarikat Borneo Utara British tidak mampu lagi menguruskan pentadbiran, mereka menyerahkan wilayah ini kepada kerajaan British. Pada 15 Julai 1946, Borneo Utara diisytiharkan sebagai Koloni Mahkota British (Ranjit Singh, 2000).

Di bawah pentadbiran kolonial, British memperkenalkan semula pentadbiran sivil yang lebih moden. Mereka memindahkan ibu negeri dari Sandakan ke Jesselton kerana kemusnahan teruk di Sandakan. Pada masa yang sama, usaha pembangunan semula infrastruktur, pendidikan dan ekonomi mula digerakkan (Tregonning, 1965).

Kemerdekaan Sabah - "Sabah Day"

Gambar menunjukkan detik kemerdekaan Sabah daripada British pada 31 Ogos 1963.

Selepas tamat Perang Dunia Kedua, Sabah (Borneo Utara) telah dijadikan Koloni Mahkota British pada 15 Julai 1946 (Ranjit Singh, 2000). Negeri ini ditadbir secara langsung oleh kerajaan British hampir dua dekad, dengan pembangunan semula ekonomi dan pentadbiran selepas kemusnahan akibat perang. Namun, arus dekolonisasi di Asia Tenggara pada 1950-an dan 1960-an membawa Sabah ke arah kemerdekaan.

Akhirnya pada 31 Ogos 1963, Sabah secara rasmi diisytiharkan merdeka daripada British (Tregonning, 1965). Tarikh ini mempunyai makna yang istimewa kerana ia selari dengan 31 Ogos 1957, iaitu kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu. Walaupun kemerdekaan tersebut hanya berlangsung selama dua minggu sebelum Sabah menyertai Persekutuan Malaysia pada 16 September 1963, tarikh berkenaan tetap penting kerana ia menandakan titik tolak kedaulatan negeri Sabah daripada penguasaan kolonial. Melalui Perjanjian Malaysia 1963, Sabah bersama Sarawak dan Singapura bersetuju bergabung dengan Tanah Melayu bagi membentuk negara Malaysia pada 16 September 1963 (Ranjit Singh, 2000).

Menuju ke Arah Pembentukan Malaysia (1961–1963)

Gambar menunjukkan perisitiwa bersejarah negeri Sabah dalam penyertaan Pembentukan Malaysia pada 31 Ogos 1963. Dalam gambar menunjukkan Tun Fuad Stephens,Tun Mustapha dan Timbalan Menteri Malaya, Tun Abdul Razak  di Padang Merdeka, Kota Kinabalu, Sabah.

Cadangan penubuhan Malaysia dikemukakan oleh Tunku Abdul Rahman pada 27 Mei 1961. Beliau mencadangkan penggabungan Persekutuan Tanah Melayu, Singapura, Sarawak dan Borneo Utara (Sabah) untuk membentuk sebuah negara baharu (Leigh, 1974).

Bagi menilai pandangan rakyat, Suruhanjaya Cobbold ditubuhkan pada tahun 1962. Laporan Cobbold menunjukkan majoriti rakyat Sabah menyokong penyertaan dalam Malaysia, dengan syarat hak-hak Sabah dipelihara. Syarat-syarat ini kemudian dirumuskan dalam 20 Perkara Sabah, termasuklah kebebasan imigresen, bahasa rasmi, agama, dan pendidikan (Ranjit Singh, 2000).

Selepas rundingan, Perjanjian Malaysia ditandatangani pada 9 Julai 1963 di London. Walaupun tarikh asal pembentukan Malaysia dirancang pada 31 Ogos 1963, ia ditangguhkan kepada 16 September 1963 untuk menunggu laporan PBB dan meredakan bantahan dari Indonesia serta Filipina (Leigh, 1974). Akhirnya, pada 16 September 1963, Sabah secara rasmi bergabung dengan Persekutuan Tanah Melayu, Sarawak, dan Singapura membentuk negara Malaysia.

Kesimpulan

Secara keseluruhan, kedatangan Jepun ke Sabah pada tahun 1941 telah meninggalkan kesan mendalam kepada sejarah negeri ini. Walaupun tempoh pendudukan Jepun singkat, ia menandakan zaman penderitaan yang tidak dapat dilupakan. Tamatnya Perang Dunia Kedua membawa Sabah di bawah pentadbiran British sebagai Koloni Mahkota pada 1946. Proses ini akhirnya membawa Sabah ke arah kemerdekaan pada 31 Ogos 1963 diikuti penyertaan dalam Pembentukan Malaysia pada 16 September 1963. Sejarah ini membuktikan bahawa perjalanan Sabah menuju kemerdekaan adalah hasil daripada gabungan penderitaan, pembaharuan pentadbiran, dan perjuangan rakyat untuk masa depan yang lebih baik.

📚 Rujukan

Comber, Leon (2008). Malaya’s Secret Police 1945–60: The Role of the Special Branch in the Malayan Emergency. Singapore: ISEAS.

Leigh, Michael B. (1974). The Rising Moon: Political Change in Sarawak. Sydney: Sydney University Press.

Ranjit Singh, D.S. (2000). Sabah and Sarawak: The Road to Malaysia 1945–1963. Petaling Jaya: Pelanduk Publications.

Sabah Museum Journal (2002). Sandakan Death Marches: War and Memory. Kota Kinabalu: Sabah Museum.

Tregonning, K.G. (1965). A History of Modern Sabah, 1881–1963. Kuala Lumpur: University of Malaya Press.