PENDAHULUAN
Pada zaman akhir
glasier, kira-kira 20,000 tahun yang lalu, Sabah dan seluruh Pulau Borneo
adalah bersambung dengan tanah besar Asia yang dikenali sebagai Sundaland.
Peningkatan aras laut kesan pencairan glasier oleh matahari mengakibatkan
Sundaland tenggelam dan memisahkan Borneo dari seluruh Asia.[i]
Penempatan terawal manusia di Pulau Borneo (Sabah, Sarawak, Brunei dan
Kalimantan) dipercayai bermula kira-kira 20,000-40,000 tahun dahulu seperti di
Gua Niah, Sarawak. Manusia awal ini dipercayai menjadi orang-orang Negrito atau
Australoid, tetapi hilang secara tiba-tiba dan tidak diketahui punca
kehilangannya.[ii] Alat-alat batu dan artifak telah ditemui di
Gua Madai dan Baturong dan di tapak Arkeologi di Tingkayu berhampiran daerah
Kunak yang dianggarkan berusia 28,000 –
17,000 tahun yang lalu. Terdapat bukti manusia tinggal di gua kira-kira 15,000
– 6,000 tahun yang lalu. Suatu kajian pada tahun 2012 yang berterusan oleh
Universiti Sains Malaysia dan Muzium Negeri Sabah mendedahkan penemuan alat
batu di Lembah Mansuli berdekatan Lahad Datu dipercayai berusia 235,000 tahun.[iii]
dan di tapak lain di Kampung Lipasu, Bingkor dipercayai sekurang-kurangnya
berusia 200,000 tahun.[iv],[v]
Penemuan baru ini membuktikan bahawa penempatan manusia di Sabah telah wujud
lebih awal daripada yang disangka sebelum ini, iaitu kira-kira 40,000 tahun
yang lalu di Gua Niah, Sarawak.
PENDUDUK ASAL
Gelombang penghijrahan
manusia terawal ke Sabah dipercayai sebagai Austronesian Mongoloids, yang
berlaku kira-kira 5,000 tahun yang lalu.[vi]
Dipercayai bahawa sesetengah orang Australoid atau Negrito telah berasimilasi
dengan pendatang Mongoloid dan menetap di Borneo.[vii]
manakala sesetengah lagi telah berhijrah ke tempat-tempat lain seperti benua
Melanesia, Kepulauan Sunda dan Australia.[viii]
Sesetengah ahli Antropologi seperti S.G. Tan[ix]
dan Thomas R. Williams[x]
percaya bahawa manusia Mongoloids dikatakan berasal dari China Selatan dan
utara Vietnam, dan lebih berkait rapat dengan beberapa Kumpulan pribumi di
Filipina dan Formosa (Taiwan) juga orang asli daripada jiran di Sarawak dan
Kalimantan. Penulisan dan kajian ini juga telah disokong oleh penemuan-penemuan
Charles Hose dan William McDougall dalam kajian mereka bertajuk "Pagan
Tribes of Borneo".[xi]
PENEMPATAN AWAL
Penempatan terawal di
Sabah boleh direkodkan bermula 20,000-30,000 tahun dahulu di sepanjang kawasan
Teluk Darvel di Gua Madai Baturong dan mempunyai hubungan perdagangan dengan
China pada abad ke 14. Pada abad ke-14-15, Sabah berada di bawah pengaruh Empayar
Brunei[xii]
manakala bahagian Wilayah Timur Sabah di bawah pengaruh Kesultanan Sulu[xiii]
antara abad 17-18. Sabah kemudiannya telah dibeli oleh British North Borneo
Chartered Company[xiv]
pada abad ke-19. Semasa Perang Dunia II, Sabah telah diduduki oleh Jepun selama
tiga tahun. Pada tahun 1946, Sabah menjadi sebuah tanah jajahan Mahkota British
dan pada 31 Ogos 1963, Sabah telah diberikan pemerintahan sendiri oleh British.
Pada 16 September 1963, Sabah menjadi salah satu ahli Gagasan Persekutuan
Malaysia bersama-sama dengan Sarawak, Singapura (keluar pada tahun 1965), dan
Persekutuan Tanah Melayu (Semenanjung Malaysia atau Malaysia Barat). Persekutuan
Malaysia ditentang oleh negara jiran Indonesia, yang membawa kepada konfrantasi
Malaysia-Indonesia[xv]
selama tiga tahun bersama-sama dengan ancaman daripada pengambilan oleh
Filipina[xvi],
yang masih berterusan hingga ke hari ini.
PENDUDUK SABAH
Pada hari ini, Sabah
penduduk Sabah secara umumnya dikenali sebagai Sabahan.[xvii]
Terdapat 42 kumpulan etnik dan lebih 200 kumpulan suku kaum dengan bahasa ,
kebudayaan dan sistem kepercayaan masing-masing.[xviii]
Tiga kumpulan etnik terbesar di Sabah adalah Kadazan-Dusun, Bajau dan Murut.
Terdapat juga Melayu Brunei, Suluk dan lain-lain minoriti etnik Bumiputera.[xix]
Sementara kaum Cina membentuk kumpulan penduduk bukan Bumiputera.[xx]
Penghijrahan penduduk antara Sabah, Sarawak, Brunei, selatan Filipina dan
Wilayah Kalimantan Indonesia telah wujud selama berabad-abad dan tidak terhad.[xxi]
Penghijrahan secara besar-besaran yang pertama ke negeri Sabah berlaku pada
1970-an, apabila beribu-ribu ratus pelarian Filipina, kebanyakannya bangsa
Moro, mula tiba di negeri ini disebabkan oleh ketidaktentuan politik di
Mindanao, Filipina Selatan.[xxii]
Terdapat
juga buruh Indonesia dari Kalimantan, Sulawesi dan Pulau-pulau Sunda yang
berhijrah ke Sabah.[xxiii]
BUMIPUTERA SABAH
Mengikut kajian yang
dijalankan oleh Lembaga Kebudayaan Negeri Sabah pada tahun 2008, penduduk Sabah
dapat dikategorikan kepada 3 kumpulan iaitu Bumiputera Anak Negeri, Bumiputera
Lain dan Bukan Bumiputera.
Bagi
penduduk Bumiputera Anak Negeri, terdapat 16 etnik utama dan 187 sub etnik
seperti berikut:
1. Kadazandusun
atau dusun atau kadazan. (79 sub etnik)
2. Orang sungai
atau orang sungoi (34 sub etnik)
3. Bajau atau Sama
atau Bajausama (25 sub etnik)
4. Murut (18 sub
etnik)
5. Suluk (15 sub
etnik)
6. Idahan (6 sub
etnik)
7. Tidung atau Tidong
(5 sub etnik)
8. Brunei atau
Melayu Brunei (1 sub etnik)
9. Lundayah atau
Lundayeh (1 sub etnik)
10. Rungus
11. Molbok atau
Balabak
12. Bisaya
13. Bulongan
14. Iranun
15. Kedayan atau
Kadayan
16. Subpan
Bagi
penduduk Bumiputera Lain, terdapat 10 etnik utama dan 33 sub etnik seperti
berikut:
1.
Bugis
(22 sub etnik)
2.
Jawa
(2 sub etnik)
3.
Butun
atau Buton (2 sub etnik)
4.
Sino
Kadazandusun
5.
Banjar
6.
Bidayuh
7.
Cocos
8.
Daya
9.
Iban
10.
Melayu
Semenanjung
Bagi
penduduk Bukan Bumiputera, terdapat 9 etnik utama dan 16 sub etnik seperti
berikut:
1.
Cina
(6 sub etnik)
2.
Timur
atau Timor (5 sub etnik)
3.
Arab
4.
India
5.
Indonesia
6.
Filipino
7.
Pakistan
8.
Bangali
9.
Sikh
KOMPOSISI PENDUDUK
Perkahwinan campur dan
pertambahan imigran dipercayai akan menyebabkan pertambahan penduduk dan kaum
di Sabah. Banci penduduk Malaysia pada tahun 2015 melaporkan jumlah penduduk di
Sabah berjumlah 3,543,500 orang dan sebagai negeri ketiga yang paling ramai
penduduk di Malaysia dengan penduduk bukan warganegara paling tinggi iaitu
seramai 870,400 orang atau 27.81% daripada jumlah keseluruhan penduduk di
Sabah.[xxiv]
Ini diikuti oleh golongan bumiputera lain seramai 20.56%, Kadazan-dusun 17.82%,
diikuti oleh Bajau 14.00%, Cina 9.11%, Melayu 5.71%, Murut 3.22%, dan bukan
bumiputera lain sebanyak 1.5%.[xxv]
IMIGRAN
Kemajuan ekonomi Sabah
dalam sektor utama juga mengundang kehadiran para pekerja dari Indonesia dan
Filipina.[xxvi]
Statistik menunjukkan peningkatan penduduk seramai 1,863,600 orang pada tahun
1991,[xxvii],
2,603,485 orang[xxviii]
pada tahun 2000 dan menjelang tahun 2010 seramai 3,117,405 orang.[xxix]
Mengikut rekod, Sabah menampung seramai 900,000 orang pekerja asing berdaftar
yang bekerja di sektor pertanian, perladangan, pembinaan, perkhidmatan dan
pekerja domestik.[xxx]
Manakala jumlah pendatang tanpa izin (termasuk pelarian) dianggarkan menjadi
lebih daripada satu juta orang disebabkan oleh kontroversi perundangan yang
lepas atas sebab politik,[xxxi]
dan kebanyakan mereka dipercayai telah dikategorikan sebagai “lain-lain”
kategori Bumiputera dalam statistik negara.[xxxii]
Sabah juga mengalami peningkatan yang besar dalam golongan pelancong atau pendatang
asing dengan izin, yang kebanyakannya berasal dari China, Taiwan, Korea
Selatan, Jepun, Australia dan Eropah.[xxxiii]
KESIMPULAN
Dikenali dengan gelaran "Negeri Di Bawah Bayu" , Sabah bukan
sahaja terkenal dengan keindahan semulajadi tetapi juga dengan warisan
budaya penduduknya. Sabah kaya dengan berbagai-bagai jenis tumbuhan seperti
bunga terbesar di dunia, Rafflesia dengan kuntumnya
berukuran tiga meter garis pusat boleh ditemui di Sabah. Terdapat
pelbagai spesies anggerik/ orkid, periuk kera dan rhododendron pula didapati
tumbuh di Sabah. Keadaan geografi Sabah berbukit - bukau malah
bergunung-ganang disilangi dengan sungai-sungai yang mengalir melalui
lembah-lembah menerusi dataran tanah yang subur dan gua juga boleh ditemui di
hutan-hutannya. Gunung Kinabalu, gunung yang tertinggi di Asia Tenggara
tersergam indah dengan ketinggian 4,059 meter. Hutannya yang subur menghijau
menjadi tempat lindungan bagi hidupan liar seperti badak sumbu Sumatra, orang
utan, gajah Pygmy, pelanduk, monyet, tupai terbang, rusa dan burung. Aktiviti
pembalakan yang kurang terkawal telah pun memusnahkan kawasan hutan rimba yang
amat luas semenjak 20 tahun yang lalu. Spesis-spesis flora dan fauna juga telah
banyak menghadapi kepupusan di kawasan tertentu serta menjadi semakin sukar
ditemui seperti yang berlaku kepada spesis bunga orkid dan juga beruang madu
hitam Malaysia. Kawasan yang masih selamat untuk tumbuhan dan haiwan
terancam hidup adalah dalam kawasan hutan simpan. Kawasan hutan simpan ini
seperti Maliau Basin dan Hutan Simpan Raflesia adalah
contoh hutan simpan yang ada di Sabah. Sabah juga terkenal dengan pantai-pantai
dan pulau-pulau yang cantik yang menambahkan lagi keindahan Sabah seperti Pulau
Manukan, Pulau Mabul, Pulau Sipadan dan Pantai Karambunai. Tempat-tempat ini
secara langsung menjadi daya tarikan pelancongan serta kawasan kajian biologi
yang penting baik dalam negara atau luar negara.Sabah juga dirahmati dengan
penduduk berbilang kaum. Penduduknya terdiri daripada sekurang-kurangnya 40
kumpulan menggunakan lebih daripada 50 bahasa dan tidak kurang daripada 80
dialek. Kumpulan etnik yang utama adalah Kadazandusun, Bajau, Murut, Melayu,
Suluk dan Cina. Kepelbagaian kaum di Sabah seharusnya menjadi kekuatan bagi
penduduknya dan harus menjaga keharmonian dan kesejahteraan yang terjalin
sejajar dengan lipatan sejarahnya. Agama, bahasa dan budaya yang berbeza
merupakan satu identiti unik bagi negeri Sabah yang harus dipelihara dan
dipertahankan . Keadaan politik Sabah di negara Malaysia juga adalah sangat rancak
di mana parti-parti politik yang mewakili kaum-kaum etnik telah banyak
ditubuhkan serta lantang dalam memberikan pendapat mereka demi kebaikan negeri
dan penduduk Sabah.
RUJUKAN/NOTA HUJUNG
[i] Steven Dutch (14 October 2003). "Plate
Tectonics and Earth History". Natural and Applied Sciences. University of
Wisconsin–Green Bay. Archived from the
original on
13 November 2017.
Retrieved 13 November 2017. The South
China Sea opened
as Borneo moved away from China.
[ii] Sabah Tourism Promotion Corporation and
Sabah State Museum. Sabah Education Department. "About
Sabah".
Archived from the
original on
15 May 2016.
Retrieved 13 November 2017.
[iii] Durie Rainer Fong (10 April 2012). "Archaeologists
hit 'gold' at Mansuli". The Star. Archived from the original on
13 November 2017. Retrieved 13 November 2017
[iv]
Ministry of Tourism, Culture and Environment of Sabah. "Prehistoric
site discovered". Archived from the original on 13 November 2017. Retrieved 13 November 2017
[v]
Ruben Sario (24 May 2012). "Prehistoric
settlement unearthed". The Star. Archived from the original on
13 November 2017. Retrieved 13 November 2017.
[vi]
Sabah Tourism Promotion
Corporation and Sabah State Museum. Sabah Education Department. "About
Sabah".
Archived from the
original on
15 May 2016.
Retrieved 13 November 2017.
[vii]
Kathy MacKinnon (1996). The
Ecology of Kalimantan. Periplus Editions. pp. 55–. ISBN 978-0-945971-73-3.
[ix]
S.G. Tan (3 January 1979). "Genetic
Relationship between Kadazans and Fifteen other Southeast Asian Races" (PDF). Department
of Biology, Faculty of Science and Environmental Studies, Universiti Pertanian Malaysia.
CORE Repository. p. 28 (1/4). Archived from the
original (PDF) on 15 May 2016. Retrieved 15 May 2016
[x]
Thomas R. Williams (September 1968). "Ethnographic
Research in northern Borneo". University of Sydney. Wiley Online Library. 39: 70–80. doi:10.1002/j.1834-4461.1968.tb00985.x. Retrieved 15
May 2016.
[xi]
W. Warde Fowler (2 December 2008). Roman
Ideas of Deity: In the Last Century Before the Christian Era. Wipf and Stock Publishers.
pp. 32–. ISBN 978-1-60608-307-9
[xii]
Graham E. Saunders (2002). A History of
Brunei. RoutledgeCurzon. pp. 40–. ISBN 978-0-7007-1698-2.
[xiii]
Ranjit Singh (2000). The Making of
Sabah, 1865-1941: The Dynamics of Indigenous Society.
University of Malaya Press. ISBN 978-983-100-095-3.
[xiv]
British Government (1877). "British North Borneo
Treaties. (British North Borneo, 1877)" ). Sabah State Government (State
Attorney-General's Chambers). Retrieved 24 February 2013.
[xv]
Edwards, Peter (1992). “Crises and
Commitments: The Politics and Diplomacy of Australia's Involvement in Southeast
Asian Conflicts 1948–1965”. p.306. The Official History of Australia's
Involvement in Southeast Asian Conflicts 1948–1975. Volume One. St Leonards:
Allen and Unwin. ISBN 1-86373-184-9.
[xvi]
The Morning Journal. 24 September 1968."Filipino Students Protest in Manila Over Sabah
Issue". Retrieved 23
September 2016.
[xvii]
Philip Golingai (10 May 2015). "Sabahan
first, then a Malaysian". The Star. Archived
from the original on
2 June 2016. Retrieved 2 June 2016.
[xviii]
Julia Chan (13 February 2015). "Sabah
lists 42 ethnic groups to replace 'lain-lain' race column".
The Malay Mail. Archived from the original on
1 June 2016. Retrieved 1 June 2016
[xix]
Patricia Regis; Anne Lasimbang; Rita Lasimbang; J. W. King. "Introduction to Integration
of Indigenous Culture into Non-Formal Education Programmes in Sabah". Ministry of Tourism and Environmental
Development, Partners of Community Organisations (PACOS), Kadazandusun Language
Foundation and Summer Institute of Linguistics, Malaysia Branch, Sabah.
Asia-Pacific Cultural Centre for UNESCO (Japan). Archived from the
original (PDF) on 28 August 2016. Retrieved 28 August 2016.
[xx]
Sabah State Government. "About Sabah". Archived
from the original on
20 May 2016. Retrieved 20 May 2016
[xxi] Institute for International Policy Studies (Japan). "Future
Challenges for Southeast Asian Nations in Maritime Security (Comperehensive
Security, Piracy and the Malaysian Securitisation Discourse)" pp. 3/9. Archived from the
original(PDF) on
24 August 2016.
Retrieved 24 August 2016.
[xxii]
Sina Frank (May 2006). "Project
Mahathir: 'Extraordinary' Population Growth in Sabah (The History of Illegal
Immigration to Sabah)". Im Fokus. German Institute
of Global and Area Studies. pp. 72 and 73/2 and 3. Archived from the
original (PDF) on
6 November 2014.
Retrieved 6 November 2014
[xxiii]
Alexander Horstmann; Reed L. Wadley (30 May 2006). Centering
the Margin: Agency and Narrative in Southeast Asian Borderlands. Berghahn Books. pp. 149–. ISBN 978-0-85745-439-3.
[xxiv]
Department of Information, Ministry of Communications and Multimedia,
Malaysia. ”Population by States and Ethnic Group". 2015. Archived
from the original on
12 February 2016. Retrieved 12 February 2015.
[xxv]
Department of Statistics, Malaysia "Total
population by ethnic group, administrative district and state, Malaysia" . 2010. Archived from the
original on
27 February 2012.
Retrieved 25 February 2016.
[xxvi]
Helen E. S. Nesadurai (2013). "Malaysia's
Conflict with the Philippines and Indonesia over Labour Migration: Economic
Security, Interdependence and Conflict Trajectories". The Pacific Review. Academia.edu. doi:10.1080/09512748.2013.755360. Retrieved 1 June 2016
[xxvii]
Jeffrey R. Vincent; Rozali Mohamed Ali (2005). Managing Natural
Wealth: Environment and Development in Malaysia.
Resources for the Future. pp. 6–. ISBN 978-1-933115-20-7.
[xxviii]
Saw Swee-Hock; K. Kesavapany (2006). Malaysia:
Recent Trends and Challenges. Institute of Southeast Asian Studies. pp. 4–. ISBN 978-981-230-336-3.
[xxix]
Daily Express. 6 December 2014. 'Unnatural' population growth in Sabah over the
years". Archived from the original on
1 June 2016. Retrieved 1 June 2016.
[xxx]
New Sabah Times. 4 February 2016. "Hike on foreign workers' levy irrational:
FSI".
Archived from the original on
2 June 2016. Retrieved 2 June 2016.
[xxxi]
Kamal Sadiq (2 December 2008). Paper Citizens:
How Illegal Immigrants Acquire Citizenship in Developing Countries.
Oxford University Press. pp. 49–178. ISBN 978-0-19-970780-5.
[xxxii]
Daily Express. 16 January 2015."Abnormal
hike in 'Bumi Lain' category". Archived from the original on
2 June 2016. Retrieved 2 June 2016.
[xxxiii]
Ian Urbina (12 February 2015). "Living Like a Local in Kota Kinabalu,
Malaysia". The New York Times. Retrieved 4
July 2016.
No comments:
Post a Comment